فشار خون فقط در هنگام خواب ثابت است
فشار خون بالا ؛ نکات فوق العاده مهم از علائم تا درمان آن
متاسفانه بیماری فشار خون که در اصطلاح پزشکی به آن هایپرتنشن گفته می‌شود در جهان امروز و به خصوص در کشورهای صنعتی و در حال توسعه رشد فزاینده‌ای داشته است.
این بیماری در صورت عدم توجه و مراقبت صحیح می‌تواند عواقب خطرناکی داشته باشد چرا که فشار خون بالا باعث می‌شود قلب برای آنکه بتواند بر سختی رگ‌ها غلبه کرده و خون را به تمام بدن برساند سریع‌تر از حالت معمول بزند و در نهایت ممکن است منجر به مسائل و بیماری‌های دیگری از جمله بیماری‌های کلیوی یا حتی ایست قلبی شود.
به دلیل اهمیت این موضوع بعد از مقاله 6 عامل تاثیرگذار در افزایش فشار خون در این مطلب مجله اینترنتی بیست ستون قصد داریم به توضیح چیستی و چرایی فشار خون و همچنین دلایل بروز آن و در نهایت روش‌های پیشگیری و درمان فشار خون بالا بپردازیم.
منظور از فشار خون در واقع مقدار فشاری است که خون در هنگام عبور از رگ‌ها به دیواره آن‌ها وارد می‌آورد.
فشار خون به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شود: سیستولی یا ماکسیسم و دیاستولی یا مینیمم.
در توضیح این دو نوع فشار خون باید گفت که فشار خون ماکسیمم یا سیستولی به فشاری گفته می‌شود که خون هنگام منقبض شدن بطن‌ها به دیواره سرخرگ‌ها وارد می‌کند و فشار مینیمم یا دیاستولی فشاری است که در هنگام استراحت قلب به دیواره رگ‌ها وارد می‌گردد. تغییرات ناگهانی فشار خون دیاستولی یا مینیمم عامل اصلی ابتلا به بیماری فشار خون می‌باشد، به این معنی که اگر فشار مینیمم به صورت ناگهانی افزایش یابد و فرد سابقه بیماری عروقی-مغزی نیز داشته باشد این افزایش فشار می‌تواند به پارگی رگ‌های خونی منجر و فرد دچار سکته شود.
در تقسیم بندی دیگری که از انواع فشار خون وجود دارد دو دسته فشار خون اولیه و فشار خون ثانویه قابل تعریف است. در فشار خون اولیه ابتلا به بیماری فشار خون مستقیم اتفاق می‌افتد اما در فشار خون ثانویه فرد به دلیل ابتلا به بیماری‌های دیگری مانند دیابت درگیر فشار خون نیز می‌گردد و در واقع این نوع فشار خون را می‌توان از عوارض جانبی بیماری اولیه به حساب آورد.
تعریف دیگری که از فشار خون وجود دارد در واقع به فرمول علمی آن مربوط است و عبارت است از میزان پمپاژ خون توسط قلب ضربدر مقاومت محیطی.
مقاومت محیطی به میزان مقاومت جداره رگ‌های خونی در برابر جریان خون گفته می‌شود و به هموار بودن یا نبودن سطوح داخلی رگ‌ها بستگی دارد. هموار بودن جداره داخلی رگ‌های خونی با افزایش سن و یا ابتلا به بیماری‌های مختلف تغییر یافته و باعث افزایش مقاومت رگ‌ها می‌شود که در نهایت به افزایش فشار خون می‌انجامد.
برای اندازه گیری فشار خون از انواع مختلف دستگاه فشار سنج استفاده می‌کنند که در انواع ابتدایی آن به وسیله ستون جیوه اندازه گرفته میشد اما امروزه انواع عقربه‌ای و دیجیتالی آن بسیار پرکاربرد است. واحد اندازه گیری فشار خون میلیمتر جیوه است.
احتمالا شنیده‌اید که فشار خون ایده‌آل برای یک فرد معمولی 12 روی 8 است. این مطلب بدین معنی است که فشار ماکزیمم یا سیستولی باید 120 یا کمتر (که اصطلاحا 12 گفته می‌شود) و فشار خون دیاستولی باید 80 یا کمتر (که اصطلاحا 8 گفته می‌شود) باشد.
- فشار خون ماکزیمم کمتر از 13 و فشار مینیمم کمتر از 8.5 نرمال به حساب می‌آید.
- فشار ماکزیمم یا سیستولی 13 تا 13.9 و فشار مینیمم یا دیاستولی 8.5 تا 8.9 فشار خون مرزی محسوب می‌شوند.
- فشار خون ماکزیمم 14 تا 15.9 و فشار خون مینیمم 9 تا 9.9 مرحله ابتدایی فشار خون بالا یا اصطلاحا پرفشاری خفیف است.
- فشار خون ماکزیمم بین 16 تا 17.9 و فشار خون مینیمم بین 10 تا 10.9 مرحله دوم پرفشاری یا فشار خون متوسط است.
- فشار خون ماکزیمم بین 18 تا 20.9 و مینمم بین 11 تا 11.9 مرحله سوم پرفشاری یا فشار خون شدید است.
- فشار خون ماکزیمم بالاتر از 22 و مینیمم بالاتر از 12 مرحله چهارم پرفشاری یا پرفشاری شدید محسوب می‌شود.
جالب است بدانید که فشار خون فقط در هنگام خواب ثابت است و در بقیه اوقات مدام تغییر می‌کند. فشار خون ممکن است در هر نوسان قلب نیز تغییراتی داشته باشد.
عواملی مانند گرما و سرما، استرس، تغذیه، داروها و بیماری‌ها می‌توانند باعث ایجاد تغییراتی در فشار خون شوند. اگر این تغییرات اندک باشند نگرانی زیادی ایجاد نمی‌کنند اما در صورت نوسانات شدید حتما باید مورد توجه قرار گیرند.
دلایل ابتلای افراد به فشار خون بالا
واقعیت این است که دلیل اصلی بیماری فشار خون مشخص نیست اما عوامل زیادی وجود دارند که نقش آن‌ها در ابتلا به فشار خون ثابت شده است. در ادامه فهرستی از این عوامل آورده شده است:
1- وراثت: بسیاری از افراد مبتلا به فشار خون به دلایل ژنتیکی به این بیماری مبتلا شده‌اند. بنابراین احتمال ابتلا به فشار خون در افرادی که نزدیکانشان به این بیماری مبتلا هستند بالاتر است.
2- استرس و فشارهای عصبی: تحقیقات مختلفی در رابطه با ارتباط بین فشارهای عصبی و بیماری فشار خون انجام شده است.
3- کم تحرکی: ورزش نکردن و عدم فعالیت بدنی یکی از دلایل مهم ابتلا به فشار خون می‌باشد.
4- مصرف بیش از حد فست فودها
5- رژیم غذایی نامناسب و مصرف چربی، شکر، نمک و گوشت قرمز
6- عدم مصرف به اندازه سبزیجات و آبزیان
7- دیابت: فشار خون بالا یکی از عوارض بیماری دیابت می‌باشد.
8- سیگار: کشیدن سیگار می‌تواند باعث گرفتگی رگ‌های خونی و باریک‌تر شدن آن‌ها شود که در نهایت به افزایش فشار خون منجر می‌شود.
9- سن: افزایش سن نیز می‌تواند یکی از دلایل فشار خون بالا باشد.
10- چاقی: داشتن افزایش وزن خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می‌دهد.
11- مصرف الکل: افرادی که مکررا الکل مصرف می‌کنند فشار سیستولیک بالاتری نسبت به سایر افراد دارند و همین عامل می‌تواند منجر به هایپرتنشن شود.
12- مصرف برخی داروها مانند قرص‌های ضد بارداری
13- کمبود برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی
14- برنامه خواب نامناسب و نامنظم
15- بیماری‌های قلبی یا کلیوی
16- تومورها و انواع سرطان
17- بارداری در سن بالا
18- انجام ivf
19- بارداری دوقلو یا بیشتر
علائم فشار خون بالا
بیشتر افراد مبتلا به فشار خون علائم به خصوصی را تجربه نمی‌کنند و این بیماری گاهی تا سال‌ها خفته می‌ماند و با بالا رفتن سن علائم آن تا حدی مشخص می‌شود. ممکن است در اثر فشار خون بالا سرخرگ‌ها تا حدی تخریب شوند که با سکته قلبی یا مغزی بیماری مشخص شود.
بهترین روش برای تشخیص و پیشگیری از فشار خون بالا اندازه گیری آن به صورت مرتب و پیش از شروع علائم است. اما برخی از علائمی که می‌توانند در تشخیص هایپرتنشن کمک کنند به شرح زیر می‌باشند:
1- سردرد
2- سرگیجه
3- نفس تنگی
4- خون دماغ
5- تهوع
عوارض فشار خون بالا
متاسفانه بیماری فشار خون ممکن است بیماری‌ها و مسائل دیگری نیز به دنبال خود داشته باشد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- بیماری‌ها و نارسایی کلیوی
2- سردرد
3- نفس تنگی
4- تاری دید
5- سکته مغزی یا قلبی
6- عدم نعوظ
7- تصلب شراین
8- اختلال خواب
9- التهاب اندام‌های مختلف به خصوص اندام‌های پایین تنه
10- اتساع شکمی
روش‌های پیشگیری از فشار خون
با رعایت برخی نکات می‌توان از بیماری فشار خون پیشگیری کرد و حتی با تشخیص به موقع و درست فشار خون بالا نیز می‌توان تا حدی از خطرناک شدن این بیماری جلوگیری کرد.
برخی از نکاتی که رعایت آن‌ها به پیشگیری و کنترل فشار خون کمک می‌کنند در ادامه آورده شده‌اند:
1- رعایت رژیم غذایی صحیح و مناسب که نیازهای بدن را پاسخگو باشد.
2- ورزش و فعالیت جسمی و پرهیز از نشستن‌های طولانی مدت
3- جایگزین کردن گوشت سفید با گوشت قرمز
4- پرهیز از خوردن انواع فست فود و مصرف غذاهای خانگی آب‌پز یا بخارپز
5- مصرف میوه و سبزیجات به صورت مستمر
6- کاهش مصرف نمک
7- دوری از شرایط استرس‌زا و تلاش برای داشتن آرامش ذهنی
8- کنترل وزن و پرهیز از پرخوری
9- اندازه گیری منظم و دوره‌ای فشار خون
10- عدم مصرف الکل
11- ترک سیگار
12- پرهیز از بارداری در سن بالا
13- پرهیز از مصرف خودسرانه داروها
14- مصرف مواد چربی سوزی مانند سرکه سیب
سنجش و تشخیص فشار خون
برای تشخیص فشار خون فرد باید حداقل دو مرتبه به بیمارستان یا درمانگاه مورد نظرش مراجعه کند تا در شرایط یکسانی فشار خونش اندازه گیری شود. پیش از اندازه گیری فشار خون باید از سالم بودن دستگاه فشار سنج اطمینان حاصل کرد.
در هنگام اندازه گیری فشار خون فرد بیمار باید در حالت آرامی قرار گیرد و کاف دستگاه فشار سنج روی بازوی او قرار گرفته و 80 درصد بازو را پوشش دهد.
برای سنجش دقیق، فشار خون باید از هر دو بازوی بیمار گرفته شود و اگر اختلاف فشار بیش از 20 میلیمتر جیوه باشد، آزمایش باید تکرار شود و اگر پس از تکرار نیز اختلاف وجود داشت باید بازویی که فشار خون بالاتری نشان می‌دهد ملاک سنجش قرار گیرد.
اگر بیمار به صورت مداوم فشار خون بالا داشته باشد باید از نظر سلامت ارگان‌های دیگر بدن مانند قلب، مغز، چشم وکلیه بررسی شود. همچنین انجام آزمایش‌های قند خون، سطح کراتینین، کلسترول و الکترولیت‌های خون نیز توصیه می‌شود.
افرادی که فشار خون بالا دارند بهتر است که به طور مرتب تحت نظر بوده و سنجش فشار خون را هر ماه انجام دهند.
درمان فشار خون
برای درمان فشار خون همانطور که پیش‌تر نیز اشاره شد در مراحل اولیه می‌توان از رژیم غذایی و فعالیت بدنی مناسب استفاده کرد اما در صورت شدید بودن بیماری باید از درمان دارویی استفاده کرد. داروهایی که برای درمان فشار خون استفاده می‌شوند در جدول زیر فهرست شده‌اند:
| نام دارو | کاندیدهای مناسب | عوارض جانبی |
| دیورتیک تیازید کلوترالیدون، هیدروکلروتیازید و غیره | انتخاب اول، به تنهایی و یا با داروهای دیگر، برای افراد سالم | تکرر ادرار، کاهش سطح پتاسیم و اختلال نعوظ |
| مهارکننده‌های ace بنازپریل، انالاپریل و ژنریک، لیزینوپریل، پرینیویل، زستریل و غیره | برای افراد مبتلا به دیابت، نارسایی قلبی، بیماری کلیوی، سابقه حمله قلبی یا سکته مغزی | سرفه خشک پایدار، افزایش سطح پتاسیم، کاهش عملکرد کلیه، واکنش آلرژیک، این داروها نباید همراه مسدود کننده گیرنده آنژیوتنسین (arb)مصرف شوند. |
| مسدود کننده گیرنده آنژیوتنسین، لوزارتان، داسارتان و غیره | افرادی که در کاندیدای acei هستند اما به دلیل سرفه بیش از حد می‌توانند از این داروها مصرف کنند. |
مشابه با acei بوده اما احتمال ایجاد سرفه کمتراست. نباید با acei مصرف شود. |
| مسدود کننده‌های کانال کلسیم آملودیپین، ژنریک، دیلیتازیم، کاردیزم و غیره | افرادی با پوست تیره و افراد مبتلا به آنژین (درد قفسه سینه) افرادی با برخی اختلالات آریتمی قلب و احتمالا میگرن | سرماخوردگی، ضربان سریع قلب، سردرد، تورم لثه‌ها، مشکلات تنفسی. |
درمان خانگی فشار خون بالا
اخیرا علاوه بر درمان‌های دارویی گرایش به طب سنتی نیز بسیار افزایش یافته و بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند که از درمان‌های گیاهی و خانگی استفاده کنند. برخی از گیاهان دارویی که برای درمان فشار خون استفاده می‌شوند در ادامه آورده شده‌اند:
1- گیاه پنجه گربه:
در طب سنتی چین از گیاه پنجه گربه برای درمان فشار خون بالا استفاده می‌شود و به کنترل این بیماری کمک می‌کند.
2- اسطوخودوس:
این گیاه خاصیت آرام بخش دارد که همین مسئله می‌تواند به کاهش فشار خون کمک به سزایی بکند.
3- تخم کرفس:
از این گیاه نیز در طب سنتی چین برای کنترل فشار خون بالا و کاهش آن استفاده می‌شود. آب کرفس نیز در درمان فشار خون بالا بسیار مفید است.
4- زالزالک:
جوشانده زالزالک نیز یکی دیگر از درمان‌های گیاهی برای کاهش فشار خون می‌باشد.
5- هل:
تاثیر هل بر کاهش فشار خون در مطالعه‌ای علمی و با آزمایش بر روی افراد ثابت شده است.
6- ریحان:
مصرف ریحان تازه یا استفاده از عصاره آن می‌تواند در کاهش فشار خون مفید باشد.
7- دارچین:
دارچین را می‌توانید در انواع غذاها استفاده کنید یا چوب آن را با چای دم کنید و اثرات آن را بر کاهش فشار خون مشاهده کنید.
8- گریپ فروت:
مصرف گریپ فروت به خصوص صبح‌ها و هنگام ناشتا در درمان فشار خون بالا بسیار موثر است.
9- تخم شنبلیله:
برای کنترل فشار خون بالا تخم شنبلیله را به رژیم غذایی روزانه خود بیفزایید و به طور مرتب از آن استفاده کنید.
10- نارنج:
نارنج یا آب نارنج به همراه سالاد‌ها و سوپ‌ها می‌تواند استفاده شود و مانند گریپ فروت اثر مفیدی بر کنترل فشار خون دارد.
چگونگی اندازه‌گیری فشار خون
امروزه بسیاری از افراد در منزلشان از فشارسنج‌های دیجیتال استفاده می‌کنند. باید دقت شود که این فشارسنج‌ها تحت لیسانس who باشند و درستی و دقت آن‌ها نیز هر 6 ماه بررسی شود.
برای اندازه گیری فشار خون با فشارسنج‌های دیجیتال ابتدا کاف دستگاه را دو سانتی‌متر بالاتر از آرنج و روی بازوی خود قرار دهید به گونه‌ای که لوله فشارسنج به سمت پایین قرار گیرد. دقت کنید که پس از بستن کاف یا بازوبند فشاری به پوست دستتان وارد نشود و مقدار اندکی فضای آزاد وجود داشته باشد. پس از بستن بازوبند دکمه شروع کار دستگاه فشارسنج را لمس کنید. صبر کنید که دستگاه فشار شما را اندازه بگیرد، در پایان دو عدد بر روی نمایشگر نمایش داده می‌شوند که عدد بالایی فشار سیستولی یا ماکزیمم و عدد پایینی فشار دیاستولی یا مینیمم است.
اگر قصد دارید از فشارسنج‌های عقربه‌ای استفاده کنید، علاوه بر دستگاه فشارسنج به یک گوشی پزشکی نیز نیاز دارید. برای کار با این فشارسنج‌ها پس از بستن کاف بر روی بازو باید گوشی پزشکی را زیر کاف و روی نبض قرار دهید و گوشی را در گوشتان بگذارید. صفحه نمایش را در دست چپ گرفته و با دست راست پمپ فشارسنج را چندین بار فشار دهید تا عقربه فشارسنج به عدد130 برسد سپس پیچ پمپ را به آهستگی باز کنید و همزمان به صفحه فشارسنج دقت داشته باشید. اولین باری که صدای ضربان قلب را شنیدید فشار ماکزیمم و نقطه‌ای که صدا متوقف می‌شود فشار مینیمم است.
فشار خون در بارداری
اگر در زمان بارداری فشار ماکزیمم بالاتر یا مساوی 12 و فشار مینیمم بالاتر یا مساوی 9 باشد، فرد فشار خون بالا دارد.
بالا بودن فشار خون در زمان بارداری عوارض بسیاری برای مادر و جنین به همراه دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به دیابت، چاقی، بیماری‌های قلبی، فشار خون یا وزن پایین نوزاد در هنگام تولد اشاره کرد. بنابراین با ظاهر شدن علائم بارداری نسبت به سنجش فشار خود اقدام نمایید.
دلایلی که مسبب ایجاد فشار خون بالا در هنگام بارداری هستند در ادامه آورده شده‌اند:
1- اضافه وزن مادر
2- بارداری در سن بالا
3- باردار بودن دو یا چند قلو
4- حاملگی اول
5- دیابت
6- استرس و فشار عصبی
7- فعالیت بدنی زیاد در اوایل بارداری
8- سابقه بیماری فشار خون
9- ژنتیک/نژاد
در زمان بارداری معمولا برای کنترل فشار خون از درمان دارویی استفاده می‌شود اما به کمک رژیم غذایی، استراحت و کنترل استرس می‌توان تا حدی فشار خون را کاهش داد.
منبع: بیست ستون